RADIO-BINGO op RTV GO! DOE ELKE ZONDAG MEE...
Gepubliceerd op: 28 februari 2023
In het kader van de reeks ‘Vrijwilliger van de maand’, een rubriek ter waardering en promotie van het vrijwilligerswerk in Oldambt, bezocht wethouder Gert Engelkens de vrijwilligers van het Museum Stoomgemaal in Winschoten.
Wekelijks zetten een groep van zo’n twaalf (van de twintig) vrijwilligers zich in om het stoomgemaal functionerend te houden én om het museum en het terrein eromheen spik en span te houden.
Nederland ligt onder het zeeniveau. Al vanaf ongeveer de 10e eeuw zijn inwoners daarom actief met waterbeheersing. Men begon met het aanleggen van dijken en terpen om zo de gevaren van hoogwater tegen te gaan. In de 14de eeuw werden poldermolens uitgevonden.
Deze molens verplaatsten water van een lager naar een hoger niveau, ook wel bemalen genoemd. De molens maakten meren droog, waardoor land werd gewonnen en het risico op overstromingen afnam. Rond 1850 schakelde men over op stoombemaling, waarbij gemalen aangedreven werden door stoom in plaats van wind. Van de honderden stoomgemalen die ooit Nederland drooghielden, zijn er negen bewaard gebleven, waaronder het Stoomgemaal in Winschoten.
Het Stoomgemaal in Winschoten werd in 1971 buiten werking gesteld, omdat het gemaal Hongerige Wolf haar functie overnam. Sinds 1978 is het gebouw en het gemaal aangewezen als rijksmonument en tussen 1983 en 1988 werd het complex volledig gerestaureerd.
De in 1983 opgerichte Stichting tot Behoud van Groninger Stoomwerktuigen heeft het gemaal in beheer en er een museum van gemaakt. Een groep enthousiaste vrijwilligers zorgt nauwgezet dat dit unieke industriële erfgoed in goede staat blijft.
Elke woensdagmorgen en eerste zaterdag van de maand zijn in totaal twintig vrijwilligers aan het werk. Wat tijdens het bezoek opvalt, is dat alle vrijwilligers dezelfde passie delen voor de techniek. Sommigen zijn van jongs af aan al actief als vrijwilliger, omdat ze de stoomtechniek zo interessant vinden. Op de vraag of er een taakverdeling onder de vrijwilligers is, neemt één van de oudste vrijwilligers het woord: “In principe doen we allemaal wat er moet gebeuren, er is geen vaste taakverdeling.
Ik wil bij deze echter wel mijn dank uitspreken naar Carl en Roelof. Roelof heeft altijd goed voor ogen wat er moet gebeuren en deelt dit met Carl, die op zijn beurt de taken verdeelt.” Die taken kunnen van alles zijn, van het aanleggen van leidingen tot het verven van kozijnen en van het schoonmaken van het gemaal tot het vervangen van de klinken van de ketel. Dit laatste is een erg tijdrovende, specialistische klus geweest. “Normaal gesproken zijn de kosten hiervoor zo’n € 30.000,-. Dit hebben we kunnen besparen door de klus zelf te klaren”, aldus een andere vrijwilliger.
Wethouder Engelkens vraagt hoe het gaat met het brengen van een bezoek aan het Museum Stoomgemaal. “Zijn er speciale openingstijden, komen er dan groepen of gezinnen, hoe gaat dit in zijn werk?” Het antwoord is dat er speciale stoomweekenden zijn. Het op stoom brengen van de ketel is namelijk een proces dat bijna een week duurt. “Het is alleen in de stoomweekenden dat bezoekers een werkend stoomgemaal kunnen zien. Dat gebeurt een paar keer per jaar, meestal met de Nationale Molendag in mei en de Open Monumentendag in september.
In die twee periodes draait het gemaal drie á vier weken lang. Ook kunnen bezoekers op afspraak langskomen voor een rondleiding, in dat geval is het niet altijd mogelijk om het gemaal in werking te zien. Het is overigens wel mogelijk om op speciaal verzoek en tegen een vergoeding onder stoom te draaien, maar in de basis is het geen doen om voor elk bezoek de ketel op stoom te brengen.”
Ook zijn er diverse scholen die een bezoek brengen aan het stoomgemaal. “Vaak zijn dat mbo-opleidingen uit bijvoorbeeld Groningen, Veendam en Delfzijl, maar ook basisscholen hier uit de buurt.
De scholen melden zich bij het waterschap, zij hebben een aparte educatietak waarin ze leerlingen leren over de kerntaken van het waterschap, denk aan waterbeheer, waterveiligheid en waterkwaliteit. Wanneer bemaling in het leertraject voorkomt, wordt vaak een bezoek gebracht aan ons stoomgemaal. Soms brengen we dan het gemaal met een elektromotor op gang, zodat de leerlingen de werking kunnen zien. Mocht dit niet mogelijk zijn, kunnen we aan de hand van een schaalmodel de werking demonstreren.”
De vrijwilligers zouden het Museum Stoomgemaal graag vaker open willen hebben voor bezoekers. “Voor Corona kwamen er weleens bussen vanuit Duitsland. Dat is nu helaas niet meer het geval. Daar kunnen we echt nog wel mensen voor gebruiken: voor het aantrekken van bezoekers. En niet alleen daarvoor, ook voor het ontvangen van groepen mensen, het schenken van koffie en thee en het bijhouden van social media.
Wij zijn een club vrijwilligers met een technische achtergrond, we missen mensen die wat actiever op de voorgrond willen zijn.” Gert Engelkens vraagt of ze onderdeel zijn van bijvoorbeeld een toeristische route, dat zou toeristen kunnen trekken. “Ook daarvoor kunnen we mensen gebruiken, om dat soort dingen uit te zoeken.”
Dus … lijkt het je leuk om een actieve bijdrage te leveren aan het Museum Stoomgemaal in Winschoten, stuur dan een e-mail naar museumstoomgemaal@hotmail.com. “Enthousiaste mensen zijn altijd welkom”, roepen meerdere vrijwilligers tegelijk.
Bron en foto's: gemeente Oldambt
